Mục lục
Tìm Hiểu Về Sự Lưu Thông Của Khí Trong Cơ Thể
Trong Y học cổ truyền Trung Hoa (Traditional Chinese Medicine – TCM), Khí (Qi) được xem là nguồn năng lượng sống lưu thông qua hệ thống kinh lạc (channels/meridians), giúp kết nối các cơ quan nội tạng và duy trì sự hài hòa giữa thân – tâm.
Trong lịch sử, có hai học thuyết chính giải thích hướng và cách vận hành của khí trong cơ thể, đó là:
Mô hình lưu thông hướng tâm (Centripetal Circulation Model) và
Mô hình lưu thông khép kín (Self-Contained Circulation Model).
1. Mô Hình Lưu Thông Hướng Tâm (Centripetal Circulation Model)
Theo quan niệm cổ điển, con người tồn tại giữa Trời (Dương) và Đất (Âm) – luôn trong trạng thái trao đổi năng lượng giữa thiên và địa.
Theo mô hình này, Khí (Qi) đi vào cơ thể qua các đầu chi và di chuyển dần về trung tâm, nuôi dưỡng các cơ quan nội tạng.
Vì vậy, trong các thư tịch y học cổ, đường đi của kinh lạc thường được mô tả là bắt đầu từ tay, chân – đi lên đầu hoặc thân.
Hướng di chuyển của khí được mô tả là từ xa đến gần (từ ngoài vào trong), giống như dòng nước: khởi nguồn từ suối nhỏ ở đầu ngón tay, ngón chân, dần trở thành sông lớn và cuối cùng đổ về “biển” – tượng trưng cho nội tạng.
Trong thực hành lâm sàng, lý thuyết này giải thích vai trò của ngũ du huyệt (Five Shu-Transporting Points) – các huyệt nằm ở đầu chi, nơi khí trời đất đi vào và điều hòa toàn thân.
Mỗi đường kinh cũng được xem là cầu nối giữa con người và vũ trụ, phản ánh mối liên hệ giữa Thập Thiên Can, Thập Nhị Địa Chi và Bát Quái trong Kinh Dịch (Yijing).
2. Mô Hình Lưu Thông Khép Kín (Self-Contained Circulation Model)
Khi xã hội Trung Hoa phát triển, khái niệm “Thiên – Địa – Nhân hợp nhất” dần mờ nhạt.
Dòng lưu thông của khí được ví như hệ thống tưới tiêu nội tại, với các kênh dẫn nước, hồ chứa và mạch nối lưu thông liên tục trong cơ thể.
Trong mô hình này, Khí có thể lưu thông theo hai hướng:
-
Từ nội tạng ra ngoài,
-
Và từ ngoài vào trong,
tạo thành một vòng tuần hoàn khép kín, liên tục luân chuyển để duy trì sự sống.
Sơ đồ lưu thông của các kinh chính theo mô hình này:
-
Kinh Âm tay (Hand Yin Channels): Từ ngực → tay (Phế, Tâm, Tâm bào)
-
Kinh Dương tay (Hand Yang Channels): Từ tay → đầu (Đại Trường, Tiểu Trường, Tam Tiêu)
-
Kinh Dương chân (Foot Yang Channels): Từ đầu → chân (Vị, Bàng Quang, Đởm)
-
Kinh Âm chân (Foot Yin Channels): Từ chân → ngực (Tỳ, Thận, Can)
Mô hình này mô tả cơ thể như một hệ thống năng lượng và huyết dịch khép kín, nơi các kinh lạc liên kết với nhau như dòng sông nối liền giúp Khí và Huyết lưu thông liên tục.
Trong y học hiện đại và đặc biệt trong truyền thống châm cứu phương Tây, mô hình này được áp dụng rộng rãi nhờ tính hệ thống rõ ràng. Tuy nhiên, nhiều học giả vẫn kết hợp thêm mô hình hướng tâm để lý giải mối liên hệ giữa cơ thể và vũ trụ tự nhiên.
3. Kết Hợp Hai Mô Hình – Cái Nhìn Toàn Diện Về Khí
Dù có khác nhau, hai mô hình này bổ sung cho nhau và cùng làm rõ bản chất của Khí:
-
Tính kết nối vũ trụ: Khí được hấp thu từ ngoại giới – trời, đất, vạn vật.
-
Tính lưu thông nội tại: Khí tuần hoàn không ngừng trong cơ thể, nuôi dưỡng và cân bằng mọi cơ quan.
Trong thực hành châm cứu và trị liệu tại Dr. Tan Clinic, hai nguyên lý này được kết hợp linh hoạt để:
-
Khơi thông khí huyết,
-
Cân bằng âm dương,
-
Giảm đau và tăng cường sức khỏe tổng thể.
